Đế quốc được xem là đế quốc toàn cầu đầu tiên trong lịch sử thế giới là đế quốc Bồ Đào Nha. Trong khoảng năm 1498 đến 1580, Bồ Đào Nha với hạm đội lớn đã thiết lập một mạng lưới hàng hải từ châu Âu vòng sang châu Phi vào Ấn Độ Dương vươn xa tới Trung Quốc. Đế quốc Bồ Đào Nha là một mạng lưới hàng hải dài hàng nghìn km kết nối các vùng đất chiếm đóng, đất được cho thuê hoặc đơn thuần là các thương điếm. Thông qua hệ thống đó, Bồ Đào Nha chi phối thương mại gia vị từ phương Đông đến châu Âu, thu rất nhiều lợi nhuận và trở nên thịnh vượng. Bồ Đào Nha do điểm yếu về dân số ít ỏi không cho họ lợi thế quân số nên họ thường dùng mưu mẹo để gây dựng cơ sở thương mại, thường họ chỉ sử dụng vũ lực để đánh nhau khi hoạt động thương mại bị đe dọa.

Tiếp theo sau Bồ Đào Nha là đế quốc Tây Ban Nha nhưng họ đã xây đế quốc đúng nghĩa hơn khi chiếm đóng hoàn toàn những vùng đất đai rộng lớn ở nhiều châu lục, năm 1522 quân Tây Ban Nha đổ bộ chinh phạt Mexico, năm 1565 họ mang quân tới Philippine. Điều này bởi vì Tây Ban Nha là thực dân phong kiến bóc lột dựa trên địa tô nông nghiệp, họ trọng việc chiếm đất đai chứ không đơn thuần là hoạt động buôn bán như người Bồ Đào Nha.

Thế lực mới hơn nổi lên trở thành đế quốc toàn cầu là đế quốc Hà Lan, họ giống Bồ Đào Nha ở việc xây dựng đế quốc thương mại. Nhưng do sự khác biệt về chính trị và tôn giáo, chính thể Hà Lan là cộng hòa, chống lại các giá trị quân chủ chuyên chế và họ theo Tin lành chống lại Công giáo La Mã nên chiến tranh thường xuyên diễn ra giữa Hà Lan và Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha. Suốt thế kỷ 17, Hà Lan là quốc gia thịnh vượng bật nhất châu Âu với hạm đội hải quân và thương thuyền lớn nhất. Sự nổi lên của Hà Lan và các cuộc chiến tranh liên miên với nhiều nước châu Âu cuối cùng đã khiến cả Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha suy thoái. Nhưng quyền lực toàn cầu của Hà Lan cũng đến lúc chấm dứt trước sự nổi lên của Pháp và Anh. Người Anh đánh bật Hà Lan ra khỏi Bắc Mỹ, chủ nghĩa tư bản Anh nổi lên cạnh tranh làm suy yếu Hà Lan. Dưới thời Louis XIV của Pháp, 200.000 quân Pháp tràn sang chiếm đóng Hà Lan, các cuộc chiến tranh đã tàn phá và Hà Lan đánh mất thời kỳ hoàng kim của mình.

Nước Pháp nổi lên xây dựng sức mạnh toàn cầu lần đầu vào thế kỷ 17 qua việc chinh phạt vùng đồng bằng trung tâm Bắc Mỹ nhưng thất bại trong Chiến tranh Bảy năm khiến Pháp bị Anh tước đoạt hàng loạt các thuộc địa. Đến khi Napoleon lên cầm quyền năm 1799, Pháp nỗ lực chinh phạt châu Âu, thực hiện cuộc cạnh tranh quy mô với Anh một lần nữa, đồng thời Napoleon hướng đến việc chinh phạt toàn bộ thế giới. Ông bại trận trong trận cuối cùng của mình tại Trận Waterloo vào ngày 18 tháng 6 năm 1815, chấm dứt mọi nỗ lực thống trị châu Âu và thế giới của Pháp. Nước Pháp trong thời đại công nghiệp cuối thế kỷ 19 cố xây dựng lại đế quốc toàn cầu cho riêng mình nhưng thời kỳ rực rỡ nhất mà nước Pháp từng có dưới thời Napoleon I đã mãi mãi không bao giờ có thể lấy lại được. Thay vào đó, nó là quyền lực ở mức thứ hai sau Anh, một đồng minh thân cận, giống như trường hợp đồng minh Anh thân cận bên cạnh Mỹ như hiện nay.

Những nỗ lực bá quyền toàn cầu bất thành

Bên cạnh các đế quốc toàn cầu đã từng tồn tại từ đầu thế kỷ 16, cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, Đức thống nhất và Nhật Bản canh tân để hùng mạnh, hai nước nỗ lực thực hiện xây dựng đế quốc của mình. Hitler nhà chinh phạt mới của châu Âu sau Napoleon thẳng thắn bày tỏ ý định chinh phạt thế giới của mình.[6] Nước Nhật cũng tiến hành phiêu lưu quân sự nhằm chiếm thế giới. Năm 1927, thủ tướng Tanaka Giichi đệ trình Thiên hoàng kế hoạch bá chủ thế giới 4 bước: Bước 1, chiếm Mãn Châu. Bước 2, chiếm Trung Quốc. Bước 3, chiếm Châu Á. Bước 4, chiếm thế giới. Cuộc phiêu lưu quân sự cuối cùng dẫn đến thảm họa bại trận cho cả hai nước, Đức Quốc xã và đế quốc Nhật Bản sụp đổ năm 1945.

Trong tác phẩm ''Sự trỗi dậy và suy tàn của Đế chế Thứ Ba - Lịch sử Đức Quốc Xã'' của tác giả William Lawrence Shirer (1904 - 1993), ông nhấn mạnh ở phần Lời kết: thế giới sau năm 1945 đã bước sang thời đại của vũ khí hạt nhân, sự nổi lên của một nhà chinh phạt theo kiểu Hitler là điều không thể. Hitler là nhà chinh phạt cuối cùng trong lịch sử.

Đế quốc toàn cầu hiện nay

Thời kỳ của chủ nghĩa đế quốc đã cáo chung, nhưng chủ nghĩa đế quốc mới đã mau chóng thay vào, đặc điểm của đế quốc toàn cầu mới là các nước đế quốc [phương Tây] không còn chiếm đóng đất đai như những thế kỷ trước nhưng họ vẫn xâm nhập thị trường khắp toàn cầu, khai thác và vơ vét tài nguyên, nắm lấy kinh tế, thao túng nền chính trị các quốc gia nhỏ yếu ở các châu lục. Đế quốc toàn cầu của phương Tây hiện nay ẩn mình kín đáo thông qua các tập đoàn xuyên quốc gia. Họ sử dụng vũ lực khi cần thiết khi mà quyền lợi bị xâm phạm. Vì vậy khái niệm đế quốc toàn cầu có lẽ không còn chính xác mà thay vào là khái niệm "bá quyền toàn cầu" hay "bá quyền thế giới".

Zygmunt Bauman - Giáo sư danh dự Xã hội học tại Đại học Leeds kết luận rằng do kích thước của thế giới, đế chế mới không thể được vẽ trên bản đồ: “Đế quốc mới không phải là một thực thể có thể được vẽ trên bản đồ...Vẽ một bản đồ của đế quốc sẽ là một việc làm vô nghĩa vì đặc điểm "đế quốc" dễ thấy nhất của đế quốc mới bao gồm sự quan sát và xử lý toàn bộ hành tinh này như một vùng đất chiếm dụng tiềm năng...”[7]

Hoa Kỳ ngày nay trở nên nổi bật trong hệ thống các nước phương Tây nhưng liên tục từ chối mình là đế quốc, nhưng truyền thông vẫn thừa nhận Hoa Kỳ là quốc gia siêu cường và là một nước bá quyền. Hoa Kỳ duy trì một hệ thống căn cứ quân sự trải rộng khắp toàn cầu, cung cấp cơ sở cho việc triển khai nhanh các lực lượng quân sự, bảo vệ hệ thống kinh tế và ngăn chặn các thách thức đe dọa an toàn và thịnh vượng của Hoa Kỳ.

Kenneth Pomeranz và nhà sử học Harvard Niall Ferguson chia sẻ quan điểm: “Với các căn cứ quân sự của Mỹ tại hơn 120 quốc gia, chúng ta hầu như không thấy sự kết thúc của đế chế. Quần đảo rộng lớn này của các căn cứ quân sự Mỹ vượt xa tham vọng trong thế kỷ 19 của Đế quốc Anh mặc dù họ có rất nhiều thuộc địa, tầm nhìn đế quốc của Mỹ là toàn cầu hơn nhiều...”[8]